Właściciele fotografii
Zupełnie przypadkowo, mój przyjaciel z lat szkolnych, z jednej ławki w Liceum, Tomek Pągowski, przesłał mi zbiorową fotografię członków cechu ze zbiorów dalszej swojej rodziny, z Rynku Nowego Miasta w Łowiczu. Ta rodzina, to potomkowie Leonarda Pągowskiego (1877-1928), syna wspólnego pradziadka Tomka, Cypriana Pągowskiego (1860-1902), który do Łowicza przybył z Sulmierzyc w XIX wieku. Aktualnie mieszka tam, w rodzinnym domu po Leonardzie, tylko Dariusz Pągowski z żoną Teresą. Dzieje tej gałęzi Cypriana Pągowskiego, swego pradziadka, Tomek opisał w „Rocznikach Łowickich”1. Pradziadek Cyprian był rzeźnikiem, jak i Stanisław (1875 -1951), dziadek Tomka, który był starszym bratem Leonarda. Leonard był urzędnikiem kolei Warszawsko–Wiedeńskiej pracującym w Teresinie, gdzie pełnił m.in. rolę telegrafisty, a potem właścicielem jadłodajni w Łowiczu2.
Przez wiele lat właściciele fotografii nie zaglądali do rodzinnych zbiorów. Nie wiedzieli z jakich lat i kogo przedstawia ta fotografia, ale widać, zgodnie z wytłoczonym na obwolucie podpisem fotografa, przez kogo i gdzie była fotografia wykonana i oprawiona. Wykonał ją znany fotograf łowicki W. Wesołowski (1872-1926)3. Posługując się intuicją oraz dodatkowo wykonując porównanie tej fotografii z fotografią Leonarda Pągowskiego przy pomocy sztucznej inteligencji odnaleźli go jako prawdopodobnie czwartą osobę siedząca od prawej strony. Niestety nie ma żadnych opisów innych osób na tej fotografii. Postaram się częściowo je rozpoznać.
Tło fotografii
Każdy z cechów łowickich posiadał swój sztandar z którego członkowie byli dumni i wokół niego się gromadzili4. Tak też było z tym prezentowanym obecnie sztandarem cechu, jak został rozpoznany, cechu rzeźników. Osoby starsze lub w moim wieku zapewne pamiętają obiekt budowlany stojący w miejscu, gdzie jest obecnie wyjście południowe z cmentarza przykościelnego na teren Osiedla Dąbrowskiego. Parafianie pamiętający czasy naszej młodości wiedzą, że murowany obiekt, to w przeszłości była kaplica z konkretnym przeznaczeniem. W tej kaplicy podczas pogrzebów zmarłych osób przechowywano w trumnie zwłoki, tak, aby bliscy mogli pożegnać zmarłego. Kaplica nie była stara. Pobudowano ją w roku 1848 na miejscu dawnej, drewnianej plebanii, która znajdowała się od strony południowej kościoła. Dalej w stronę ulicy Świętoduskiej znajdował się ogród proboszcza z dwoma stawami istniejącymi jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku5.
W tym czasie, gdy budowano kaplicę, lata czterdzieste XIX wieku, początkującym proboszczem parafii Świętego Ducha był ks. Jan Śliwowski, jak głosi napis na tablicy, przez 30 lat, tzn. od roku 18476.
Kaplica była pod wezwaniem Świętego Stanisława Biskupa i Męczennika. Gdy wikariuszem w parafii był ks. Karol Polikowski, namalował obraz właśnie tego męczennika. Kaplica a jej zadania wiązały się z inną budowlą na terenie cmentarza. Od strony północnej, tzn. od ulicy Długiej, w murze znajdowała się i do tej pory znajduje się na wieżyczce wysokości 12 łokci, sygnaturka, która dzwoniąc, wzywała do modlitwy za zmarłego7. Przez wiele dziesiątek lat kaplica służyła wiernym. Fotografia autorstwa Wesołowskiego wykonana jest na tle tej kapliczki posiadającej w tympanonie Oko Opatrzności. W głębi po prawej stronie widoczne są drewniane zabudowania gospodarcze starej plebanii. Obiekty te zostały pobudowane z funduszy uzyskanych jako odszkodowania za zniszczenia podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1831 r. Wcześniej w roku 1828 ks. Jan Dobrzański, proboszcz parafii, odbudował plebanię od fundamentów, która była doszczętnie zniszczona8. Później następny proboszcz Józef Guzowski ze swoich funduszy dołożył 1725 złp. tzn 258 rubli w srebrze9.
Szczegółowy opis
Oglądając taką fotografię trudno jest określić dziś, kto tam jest, z jakiego okresu pochodzi ta fotografia. Przyglądając się jej musimy zauważyć, że to była bardzo ważna uroczystość związana z tym cechem. Ale jak tu sprawdzić, co to za cech, którego członkowie są tak licznie zgromadzeni przy tym kościele i być może są tu zaproszeni jacyś goście na tę uroczystość. Nie ma wątpliwości że to jest uroczystość w kościele pod wezwaniem Swiętego Ducha, a więc kościoła, który był farą dla rzemieślników miasta zgromadzonych w tych cechach. Następnym elementem na tej fotografii, który trzeba wyodrębnić na fotografii, szczególnie, to sztandar. Gdy się bardziej przyjrzymy płachcie sztandaru i rysunku zawartym na nim, widzimy napis i postać. Przy powiększeniu fotografi widzimy napis „Swięta Barbaro..” Już po tej postaci, która jest patronką cechu, wiemy, że to jest cech rzeźników. Uważny, obserujący sztandar a szczególnie grot tego sztandaru zobaczy, także znany nam element. Grot, to zakończenie sztandaru i tu możemy zobaczyć symbole danego cechu. W tym przypadku grot i jego element to symbole cechu rzeźników. Rozpoznanym elementem w grocie jest głowa byka, osadzona na trzonkach toporów rzeźniczych. Przy dalszych poszukiwaniach, aby się upewnić czy to jest sztandar tego cechu oglądamy postać, jaka jest wyhaftowana na płacie sztandaru i jest widoczna na sztandarze prezentowanym na fotografii. Bezsprzecznie jest to postać Swiętej Barbary, patronki cechu rzeźników. Cech rzeźników przy kościele Świętego Ducha w ciągu swoich dziejów działał prężnie. Jego członkowie byli fundatorami ołtarza pw. Świętej Barbary. Przez okres swojej przynależności dbali o ten ołtarz, remontowali go i restaurowali.
Losy sztandaru
Sztandar ten poświęcono w 1909 r. Podczas uroczystości kościelnych czy uroczystości cechowych był z pietyzmem noszony przez członków cechu. Poczet sztandarowy składał się z zasłużonych dla cechu członków. Jego miejsce zawsze było w kościele Świętego Ducha, w jednej z kaplic lub w nawie głównej, gdzie były zamontowane uchwyty przy boku ław dla wiernych. W roku 1934, za czasów proboszczowania księdza Stanisława Walichnowskiego, który w parafii był w latach 1930 – 1946, odbyły się uroczystości 200 rocznicy erygowania cechu rzeźników w Łowiczu10.
Na uroczystość przybyli przedstawiciele cechów miast sąsiednich; Kutna, Sochaczewa. Swoją rolę odegrał sztandar cechu rzeźników z 1909 r. a szczególnie jego drzewiec. Na drzewcu, na okoliczność rocznicy wbito kilkanaście gwoździ. Na plakietach gwoździ są napisy, kto i skąd wbijał ten gwóźdź. Do dnia dzisiejszego drzewiec z 1909 r sztandaru z gwoździami wbitymi w 1934 r. znajduje się przy płacie sztandaru. W roku 1970 artysta łowicki Zdzisław Pągowski zaprojektował nowy sztandar. Sztandar z 1909 roku przekazano do muzeum regionalnego w Łowiczu i zdobi jedną z sal. Drzewiec z tego sztandaru pozostawiono w cechu, a sztandar z 1970 r. zdobi salę cechu.
